آپاندیس یا روده کور یک زائده باریک است که از روده بزرگ منشعب می‌شود و به خاطر ظاهر شبیه کرم آن به نام آپاندیس شناخته می‌شود. این عضو در سمت راست شکم (در ناحیه پایین سمت راست ناحیه شکم) قرار گرفته در حدود (10 سانتیمتر) چهار اینچ طول دارد و قطر آن تقریباً برابر با نیم سانتیمتر (یک چهارم اینچ) است.
مشابه سایر مسیر گوارش، آپاندیس از یک لایه داخلی مخاطی تشکیل شده که شامل لایه زیر مخاطی، پوشش عضلانی و لایه‌های غشایی اطراف آن است. به هر حال، بر خلاف بقیه بخش‌های روده بزرگ، لایه زیر مخاطی اپاندیس از تعداد زیادی بافت‌های غدد لنفاوی تشکیل شده است. وجود غدد لنفاوی در این ناحیه نشان می‌دهد که احتمالاً آپاندیس بر خلاف آن چه که به نظر می‌رسد دارای نقشی در سیستم ایمنی بدن و نیز سیستم گوارشی است.
دکترها معمولاً در صورت التهاب آپاندیس آن را از بدن فرد خارج می‌کنند و در این حالت حتی یک آپاندیس سالم نیز ممکن است در طول عمل جراحی شکم همچون مثل عمل جراحی خارج کردن رحم برداشته شود. تشخیص پزشک برای خارج کردن آپاندیس مربوط به احتمال ایجاد عفونت باکتریایی در اپاندیس است که می‌تواند باعث آپاندیسیت شود. آپاندیسیت یکی از التهاب‌های رایج و خطرناک در بین افراد می‌باشد. در اکثر مواقع اولین علائم آپادنیس درد و حساس شدن ناحیه سمت راست ناف است که این درد معمولاً با حرکت به سمت گوشه پایین سمت راست شکم شدیدتر شده و بیشتر احساس می‌شود. این درد می‌تواند در طول چند ساعت به سرعت افزایش پیدا کند و این افزایش می‌تواند تا زمانی ادامه پیدا کند که امکان حرکت راحت و بدون درد برای بیمار وجود نداشته باشد. با فشار دادن ناحیه مورد نظر و رها کردن آن می‌توان متوجه شد که این درد پس از این کار افزایش پیدا می‌کند و در اصطلاح به این پدیده درد و حساسیت ارتجاعی گفته می‌شود، هر چند این حالت ممکن است در همه موارد مشاهده نشود. سایر علائم رایج مربوط به این مشکل شامل حالت تهوع، استفراغ، تب و نشانه های مشابه دیگر است.
در هنگام ایجاد این مشکل در مراحل اولیه، حساسیت و افزایش درد در سمت راست شکم به حدی نیست که بتواند مشکلی جدی در زمان حرکت یا در زمان معاینه بیمار به منظور تجویز روش درمانی تشخیص داده شود. آپاندیسیت (التهاب ناگهانی اپادنیس) در صورت درمان نشدن می‌تواند باعث ترکیدن آپاندیس شود که نیازمند درمان اورژانسی و خارج کردن آن است. در صورت بی توجهی به این مشکل، باکتری‌ها در ناحیه شکم پخش می‌شوند. عفونت و التهاب ایجاد شده در این بخش که به عنوان پریتونیت شناخته می‌شود بسیار دردناک است و به طور بالقوه می‌تواند از نتایج مرگ بار آپاندیسیت باشد.
آناتومی
آپاندیس یک عضو اصلی در بدن انسان نیست و محققان حوزه پزشکی هنوز درباره عملکرد دقیق این عضو در بدن در حال تحقیق و بحث هستند. آپاندیس یک عضو کور و لوله‌ای شکل نازک است و به اولین بخش روده بزرگ، مشابه یک کرم متصل است. نام آناتومی آپاندیس تحت عنوان آپاندیس کرمی شکل، نشان دهنده ظاهر این عضو است که شبیه یک کرم می‌باشد. مایع ترشح شده در آپاندیس از طریق قسمت باز آن به روده می‌ریزد. لایه داخلی اپاندیس از مقدار کمی مخاط تشکیل شده که به هسته باز آپاندیس و روده جریان دارد. دیواره آپاندیس از بافت لنفاوی تشکیل شده که بخشی از سیستم ایمنی بدن است. مشابه سایر بخش‌های روده بزرگ، دیواره آپاندیس همچنین از یک لایه عضلانی تشکیل شده، اما این لایه عضلانی ضعیف می‌باشد.
آپاندیس یک اندام کوچک شبیه لوله است که به بخش اول روده بزرگ متصل می‌باشد. این اندام در سمت راست و پایین شکم قرار دارد. عملکرد این عضو ناشناخته است. انسداد ایجاد شده در داخل آپاندیس باعث ابتلا به آپاندیسیت می‌شود. انسداد ایجاد شده باعث افزایش فشار، ایجاد مشکل در ارتباط با جریان خون، و التهاب می‌شود. اگر این انسداد درمان نشود، آپاندیس ممکن است بترکد و عفونت آن در ناحیه شکم پخش شود. این مشکل باعث ایجاد شرایطی می‌شود که در اصطلاح به آن آپاندیسیت می‌گویند.
آپاندیس یک اندام حیاتی نیست و محققان هنوز درباره عملکرد آن در بدن دچار ابهام و تردید هستند. یکی از فرضیه‌های مطرح شده در این حوزه بیان می‌کند آپاندیس بخشی از یک روده کور بزرگ‌تر بوده که با گذشت زمان به صورت فعلی در آمده است. این روده کور بزرگ‌تر توسط بدن نیاکان ما برای هضم سلولز حاصل از خوردن گیاهان مورد استفاده قرار می‌گرفته است. بنابراین طرفداران این نظریه نتیجه می‌گیرند که بر این اساس دیگر آپاندیس فایده‌ای برای بدن انسان ندارد.
فرضیه دیگر مطرح شده در این حوزه بیان می‌کند آپاندیس یک محل ذخیره سازی برای باکتری‌های سودمند در زمان‌های ابتلا به بیماری است. باکتری‌های مفیدی که در روده وجود دارند می‌توانند در نتیجه اسهال از روده بزرگ خارج شوند. بنابراین آپاندیس می‌تواند به فرد کمک کند سریع‌تر از حالت عادی از بیماری خلاص شود و این کار با ایجاد امکان مجدد تشکیل باکتری در روده پس از بهبود بیماری انجام می‌شود.
آپاندیست چیست؟
آپاندیسیت عبارتست از ورم (التهاب) ایجاد شده در آپاندیس. این التهاب ممکن است حاد یا مزمن باشد. هیچ کس درباره کارکرد دقیق آپاندیس اطلاعی ندارد، اما آنچه می‌دانیم اینست که بدون وجود آپاندیس در بدن نیز می‌توان زندگی کرد، بدون اینکه عوارض و مشکلاتی خاص برای زندگی فرد ایجاد شود.
آپاندیسیت مشکلی است که باید به صورت اورژانسی درمان شود و نیازمند انجام عمل جراحی برای خارج کردن آپاندیس است. در صورت درمان نشدن، اپاندیس دارای التهاب ممکن است پاره یا سوراخ شود و مواد عفونی داخلی آن در حفره شکم پخش شود. این مشکل می‌تواند باعث ایجاد شرایطی به نام پریتونیت شود که التهاب جدی حفره شکم است و در صورتی که به صورت فوری با استفاده از آنتی بیوتیک های قوی درمان نشود، می‌تواند نتایج مرگ بار برای فرد به همراه داشته باشد.
معمولاً التهاب آپاندیس در کودکان بعد از 10سال و در بزرگسالان بعد از 30سالگی مشاهده می‌شود و بیشتر در بین مردان وجود دارد.
علائم
علائم ابتلا به آپاندیسیت شامل موارد زیر هستند:
- وجود درد های آپاندیس در ناحیه پایین سمت راست شکم
- بی اشتهایی
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- یبوست
- عدم امکان خارج کردن گاز از روده
- ورم شکم
- تب محدود
- احساس راحتی پس از مدفوع کردن
درد آپاندیس ممکن است از یک گرفتگی ملایم در ناحیه شکم آغاز شود. این درد اغلب افزایش پیدا می‌کند و با گذشت زمان شدید می‌شود. در این حالت فرد الزاماً متوجه ایجاد تغییر در عادت عملکرد روده خود نمی‌شود. به هر حال، گاهی اوقات آپاندیسیت می‌تواند بر عملکرد دفع ادرار تاثیر داشته باشد.
اگر شما با حساس شدن ناحیه سمت راست شکم خود همراه با سایر علائم مطرح شده بالا روبرو شدید، با پزشک در این رابطه صحبت کنید. التهاب می‌تواند به سرعت تبدیل به یک مشکل اورژانسی شود. پاره شدن آپاندیس به ندرت در 24 ساعت اول مشاهده این علائم اتفاق می‌افتد. به هر حال، تا 80 درصد افرادی که دارای این علائم هستند، در طول 48 ساعت با ترکیدن آپاندیس مواجه خواهند شد. پاره شدن یا سوراخ شدن آپاندیس می‌تواند مرگبار باشد. در این حالت خطر مرگ در نوزادان و افراد سالمند بیشتر است.
علت
دانشمندان تصور می‌کنند شرایطی که باعث ابتلا به این مشکل می‌شود مربوط به ایجاد گرفتگی و انسداد در آپاندیس فرد است. این انسداد می‌تواند جزئی یا کامل باشد. گرفتگی کامل ایجاد شده در این حالت نیازمند انجام عمل آپاندیس به صورت اورژانسی است. علت آپاندیسیت معمولاً به دلیل تجمع مواد مدفوع در ناحیه مورد نظر ایجاد می‌شود. این مشکل می‌تواند در نتیجه عوامل زیر نیز مشاهده شود:
- بزرگ شدن غدد لنفاوی
- پیچ خوردن
- ایجاد آسیب
- تشکیل تومور
هنگامی که آپاندیس دچار انسداد می‌شود، باکتری‌ها می‌توانند داخل آن تکثیر گردند. این تکثیر باعث ایجاد چرک در محل می‌شود. در این حالت افزایش فشار ایجاد شده می‌تواند دردناک باشد و رگ‌های خونی موجود در محل را تحت فشار قرار دهد. کمبود جریان خون به آپاندیس می‌تواند باعث ابتلای فرد به قانقاریا شود. در صورتی که اپاندیس پاره شود، مواد فاسد شده می‌توانند ناحیه شکم را پر کنند و این مشکل نیاز به درمان به صورت اورژانسی دارد.
پریتونیت فقط یکی از خطرات ترکیدن آپاندیس می باشد. این مشکل نشان دهنده التهاب بافتی است که دیواره شکم را می‌سازد. سایر اندام‌ها نیز می‌تواند پس از پاره شدن آپاندیس دچار التهاب شود. ناحیه‌های آسیب دیده در این حالت می‌تواند شامل روده، مثانه و ناحیه خم روده باشد. اگر آپاندیس آسیب دیده به جای پاره شدن سوراخ شود، این مشکل می‌تواند باعث ایجاد آبسه شود. به این ترتیب عفونت فقط محدود به یک ناحیه خواهد بود. با این وجود، آبسه هنوز می‌تواند برای سلامتی فرد خطرناک باشد.
تشخیص
معاینه فیزیکی برای آپاندیسیت برای پی بردن به حساس شدن یک چهارم پایین سمت راست شکم بیمار انجام می شود. در بارداری، این درد ممکن است بیشتر باشد. اگر آپاندیس فرد سوراخ شود، شکم ممکن است سفت شده و ورم کند. ورم کردن و سفت شدن شکم یکی از علائمی است که باید بلافاصله با پزشک در میان گذاشته شود.
علاوه بر جستجو به دنبال حساس شدن محل آپاندیس، پزشک همچنین ممکن است از آزمایش‌های متعدد برای تشخیص بیماری‌های دیگر با علائم مشابه استفاده کند، این آزمایش ها عبارتست از:
- آزمایش ادرار: می‌تواند وجود عفونت در ادرار یا سنگ در کلیه را مشخص کند.
- معاینه لگن: در صورت انجام شدن بر روی زنان می‌تواند وجود مشکلات تولید مثل را به طور دقیق مشخص کند. این معاینه‌ها همچنین سایر عفونت‌های احتمالی در لگن را مشخص کند.
- تست‌های بارداری: به منظور تشخیص حاملگی خارج از رحم انجام می شود.
- تصویر برداری از شکم: در صورت وجود آبسه یا سایر مشکلات مربوط به آن تصویر برداری از شکم می‌تواند مسئله را مشخص کند. این کار از طریق عکس برداری رادیولوژی، سی تی اسکن و… امکان پذیر است.
- عکس برداری سینه: این آزمایشمی‌تواند احتمال ابتلا به ذات الریه را مشخص کند. این مشکل می‌تواند علائمی شبیه آپاندیسیت داشته باشد.
درمان
در اکثر مواقع، برای درمان آپاندیس جراح بلافاصله پس از تشخیص، آپاندیس را از بدن خارج می‌کند. اگر سی تی اسکن نشان دهد یک آبسه در محل ایجاد شده است، احتمالاً لازم است ابتدا از آنتی بیوتیک ها برای درمان عفونت ایجاد شده استفاده شود. به این ترتیب خارج کردن آپاندیس در ادامه و پس از بر طرف شدن عفونت و التهاب ایجاد شده انجام می‌شود.
آزمایش‌های انجام شده برای تشخیص آپاندیسیت کامل نیستند. در نتیجه، این آزمایش‌ها ممکن است نشان دهند وضعیت آپاندیس شما در حالت عادی قرار دارد. در اینگونه مواقع، معمولاً جراح آپاندیس را از بدن خارج کرده و وضعیت سایر نقاط شکم را برای مشخص کردن سایر علائم ایجاد درد مورد بررسی و معاینه قرار می‌دهد.
در صورتی که شما دارای علایم آپادنیس حاد باشید، معمولاً نیاز است در اسرع وقت از بدن خارج شود. این عمل جراحی معمولاً به عنوان آپاندکتومی یا آپاندیسکتومی شناخته می‌شود. علاوه بر این در صورتی برای بیمار عمل جراحی پیشنهاد می‌شود که احتمال ابتلای بیمار به آپاندیسیت وجود داشته باشد ولی امکان تشخیص دقیق مشکل وجود نداشته باشد. این شرایط به این دلیل در نظر گرفته می‌شود که خارج کردن آن ایمن‌تر است و خطر ترکیدن آپاندیس را از بین می‌برد. در انسان‌ها، آپاندیس هیچ عملکرد مهمی را بر عهده ندارد و به همین دلیل خارج کردن آن در عمل جراحی از بدن هیچگونه مشکلی را برای فرد در بلند مدت به همراه ندارد.
عمل جراحی
عمل جراحی آپاندکتومی تحت بی هوشی عمومی انجام می‌شود و در این حالت می‌توان از تکنیک «جراحی بسته یا سوراخ کلید» یا تکنیک «باز» برای این کار استفاده کرد.
- جراحی بسته یا سوراخ کلید
جراحی سوراخ کلید (لاپروسکوپی) معمولاً روشی است که برای عمل آپاندیس از اولویت و برتری برخوردار است، زیرا در این روش دوره ریکاوری بیمار سریع‌تر از عمل جراحی باز است. این روش درمانی شامل ایجاد سه یا چهار برش کوچک در ناحیه شکم است. در ادامه ابزارهای خاص به شکم وارد می‌شوند که این ابزارها شامل موارد زیر است:
- یک لوله که از طریق آن گاز به شکم بیمار پمپاژ می‌شود و به این ترتیب شکم باد کرده و مشاهده بهتر آپاندیس و نیز ایجاد فضای بیشتر برای جراح جهت کار امکان پذیر می‌شود.
- یک لوله کوچک متصل به یک منبع نور و یک دوربین (لاپروسکوپ) که از طریق آن تصاویر تهیه شده از داخل شکم به یک تلویزیون برای مشاهده جراح امکان پذیر می‌شود.
- ابزارهای جراحی مخصوص که برای خارج کردن آپاندیس استفاده می‌شوند.
هنگامی که آپاندیس از بدن بیمار خارج شد، شکاف‌های ایجاد شده بر روی شکم بخیه زده شده و در صورت استفاده از بخیه قابل جذب امکان حل شدن آن در فاصله چند روز پس از عمل جراحی وجود دارد. در غیر این صورت نیاز است که بیمار در طول 7 تا 10 روز پس از عمل جراحی برای کشیدن بخیه ها به مطب پزشک مراجعه کند.
- جراحی باز
در برخی موارد، عمل جراحی سوراخ کلید برای بیمار پیشنهاد نمی‌شود و لازم است در عوض از عمل جراحی باز برای بیمار استفاده شود. این عمل جراحی در شرایط زیر برای بیمار تجویز می‌شود:
- هنگامی که آپاندیس پاره شده باشد و توده‌ای تشکیل داده باشد که در اصطلاح به آن توده آپاندیس گفته می‌شود.
- هنگامی که جراح تجربه کافی برای استفاده از لاپروسکوپ برای خارج کردن آپاندیس را ندارد.
- هنگامی که فرد قبلاً از عمل جراحی باز در ناحیه شکم استفاده کرده باشد.
در این موارد، عمل جراحی شامل ایجاد یک شکاف بزرگ‌تر در ناحیه سمت راست پایین شکم بیمار برای خارج کردن آپاندیس است. هنگامی که بیمار به پریتونیت پیشرفته مبتلا شده باشد (عفونت لایه داخلی شکم) گاهی اوقات لازم است عمل جراحی با یک برش بزرگ در ناحیه وسط شکم انجام شود (لاپاروتومی).
پس از هر دو نوع عمل جراحی، آپاندیس فرد برای یک آزمایشگاه ارسال می‌شود تا عدم وجود سلول‌های سرطانی در آن مشخص شود. انجام این کار یک ارزیابی احتیاطی محسوب می‌شود، هر چند در حالت‌های نادر مشکلات جدی در این رابطه شناسایی می‌شود.
بهبودی
یکی از مزایای اصلی جراحی سوراخ کلید دوره ریکاوری آن است که کوتاه می‌باشد و اکثر افراد می‌توانند بیمارستان را چند روز پس از انجام عمل جراحی ترک کنند. اگر آپاندیس بلافاصله پس از تشخیص جراحی شود، آنگاه اکثر بیماران می‌توانند پس از 24 ساعت بیمارستان را ترک نمایند. هنگامی که عمل جراحی باز یا پیچیده باشد (برای مثال اگر بیمار به پریونیت مبتلا شده باشد)، ممکن است به یک هفته زمان جهت بهبودی کافی بیمار برای برگشتن به خانه نیاز باشد.
برای چند روز اول پس از عمل جراحی خارج کردن آپاندیس فرد ممکن است با مقداری درد و کبودی در محل جراحی مواجه شود. این علائم با گذشت زمان کاهش پیدا می‌کند، اما بیمار می‌تواند در صورت لزوم از مسکن‌ها برای راحتی بیشتر خود استفاده کند. اگر فرد عمل جراحی سوراخ کلید انجام داده باشد، ممکن است با درد در سر شانه خود برای حدود یک هفته مواجه شود. این درد به خاطر گازی ایجاد می‌شود که در زمان جراحی شکم به داخل آن پمپاژ شده است. علاوه بر این ممکن است فرد برای یک دوره کوتاه مدت یبوست داشته باشد. برای کنترل کردن این مشکل لازم است که بیمار از مسکن‌های حاوی کدئین استفاده نکند و مقدار زیادی فیبر مصرف کرده و هیدرات بدن خود را در سطح مناسب حفظ کند. در این حالت پزشک می‌تواند داروهای مناسب برای بیمار در صورت جدی بودن مشکل تجویز نماید.
قبل از ترک کردن بیمارستان، ممکن است به شما توصیه شود مراقب زخم خود باشید و از فعالیت‌هایی که ممکن است به آن آسیب وارد کند خودداری نمایید. در اکثر موارد، بیمار می‌تواند دو هفته پس از جراحی خارج کردن آپاندیس فعالیت‌های عادی خود را از سر گیرد، هر چند انجام فعالیت‌های شدید ممکن است نیاز به مراقبت برای چهار تا شش هفته پس از انجام عمل جراحی داشته باشد.
محققان تا کنون ارتباطی بین نحوه غذا خوردن، رژیم غذایی و تغذیه صحیح در ایجاد یا پیش گیری از ابتلا به آپاندیسیت مشاهده نکرده اند.
عوارض
- عوارض آپاندیسیت می‌تواند جدی و شامل موارد زیر باشد:
- ترکیدن آپاندیس: پاره شدن آپاندیس باعث پخش شدن عفونت در تمام ناحیه شکم می‌شود (پریتونیت). احتمالاً این مشکل زندگی فرد را تهدید می‌کند و درمان آن نیازمند جراحی فوری برای خارج کردن آپاندیس و تمیز کردن حفره شکم از عفونت است.
- تشکیل کیسه چرک در ناحیه شکم: اگر آپاندیس شما پاره شود، عفونت ممکن است به صورت یک کیسه در محل ایجاد شود که در اصطلاح به آن آبسه می‌گویند. در اکثر موارد، یک جراح چرک آبسه را با وارد کردن یک لوله از طریق دیواره شکم در آبسه خارج کند. این لوله برای دو هفته در محل باقی می‌ماند و لازم است از آنتی بیوتیک ها برای تمیز کردن عفونت استفاده کرد. هنگامی که عفونت از محل پاک شد، جراح آپاندیس شما را خارج می‌کند. در بعضی موارد، مایع چرک داخل آبسه خارج شده و بلافاصله آپاندیس بیمار از بدن وی خارج می‌گردد.
- عوارض جدی یا بلند مدت جراحی خارج کردن آپاندی نادر می‌باشد. به هر حال، مشابه تمام انواع عمل جراحی، این نوع جراحی نیز خطرات خاص خود را دارد. این موارد عبارتند از:
- عفونت زخم: هر چند استفاده از آنتی بیوتیک ها قبل، حین و پس از عمل جراحی برای حداقل کردن خطر عفونت جدی برای بیمار توصیه می‌شود.
- خون ریزی زیر پوست به خاطر سفت شدن ورم (هماتوم): این مشکل معمولاً با گذشت زمان به خودی خود درمان می‌شود، اما در صورت نگرانی می‌توانید با پزشک در این رابطه ملاقات کنید.
- جراحت: هر دوی تکنیک‌های مورد استفاده برای عمل جراحی خارج کردن آپاندیس می‌تواند جای زخم یا جراحت‌های خاص در محل برش‌های ایجاد شده از خود به جای گذارد.
- تجمع چرک (آبسه): در موارد نادر، عفونت در نتیجه پاره شدن آپاندیس می‌تواند باعث ایجاد آبسه پس از عمل جراحی شود.
- فتق: در محل شکاف‌های باز یا سایر شکاف‌های مورد استفاده در روش لاپروسکوپی امکان مشاهده فتق وجود دارد.
استفاده از بی هوشی عمومی برای عمل جراحی نیز می‌تواند دارای خطرات خاص همچون خطر واکنش آلرژیک یا تحت تاثیر قرار دادن محتویات شکم شود که می‌تواند باعث ابتلا به ذات الریه شود. به هر حال، عوارض جدی از این دست در موارد بسیار نادر مشاهده می‌شود.
اکثر افراد می‌توانند پس از عمل جراحی برداشتن آپاندیس در صورت پاره نشدن آن به سرعت بهبود پیدا کنند. اگر آپاندیس قبل از عمل جراحی پاره شود، دوره ریکاوری می‌تواند طولانی‌تر باشد. در این حالت فرد به احتمال بیشتر به مشکلاتی همچون موارد زیر مواجه خواهد شد:
- آبسه
- انسداد روده
- عفونت داخل شکم (پریتونیت)
- عفونت زخم پس از عمل جراحی
پیشگیری
آپاندیسیت غیر قابل پیشگیری است. به هر حال، این مشکل در بین افرادی کمتر مشاهده می‌شود که در رژیم غذایی آن‌ها سطح بالایی از فیبر وجود دارد. این رژیم غذایی از حجم زیادی میوه‌ها و سبزیجات تشکیل شده است. اگر شما مشکوک به آپاندیسیت هستید، بلافاصله با پزشک خود برای درمان تماس بگیرید. آپاندیسیت درمان نشده می‌تواند مشکلاتی به همراه داشته باشد که نیازمند درمان اورژانسی است.
التهاب آپاندیس مشکل خاصی را به وجود نمی آورد و صرفا با جراحی برداشتن آن بیمار بهبود پیدا می کند. اما در صورت عدم مراجعه به پزشک با مشاهده علائم آپاندیس خطر ترکیدن آن و پخش شدن عفونت در شکم بیمار می باشد، که این مسئله می تواند خطرناک باشد.
