دستگاه گوارش از اندامهای گوارشی مانند معده، روده، لوزالمعده، کبد و کیسه صفرا تشکیل شده است که به آن سیستم GI یا سیستم هاضمه نیز می‌گویند. دستگاه گوارش مجموعه‌ای از اندامهای توخالی است که در یک لوله پر پیچ و تاب طولانی، از دهان تا مقعد کشیده شده‌اند. اندامهای توخالی که دستگاه گوارش را تشکیل می‌دهند عبارتند از دهان، مری، معده، روده کوچک، روده بزرگ و مقعد. کبد، لوزالمعده و کیسه صفرا اندامهای گوارشی توپر هستند.
روده کوچک دارای سه بخش است؛ قسمت اول، دوازدهه نام دارد. اثناعشر (دوازدهه) در وسط دستگاه گوارش، و دراز روده در انتهای آن قرار دارد. روده بزرگ شامل آپاندیس، روده کور، روده بزرگ و مقعد است. آپاندیس، یک زائده انگشت مانند است که به روده کور چسبیده است. روده کور، اولین بخش روده بزرگ است که پس از آن کلون یا روده بزرگ قرار دارد. مقعد در انتهای روده بزرگ قرار دارد. باکتری‌های موجود در دستگاه گوارش شما که فلور طبیعی روده یا میکروبیوم نیز نامیده می‌شوند، به فرایند هضم کمک می‌کنند. سیستم گردش خون شما و بخشی از اعصاب نیز به این فرآیند کمک می‌کنند. اعصاب، هورمون‌ها، باکتری‌ها، خون و سایر ارگان‌های سیستم گوارش شما در هضم غذا و مایعاتی که روزانه می‌خورید یا می‌نوشید مشارکت دارند.
علت اهمیت فرایند هضم چیست؟
گوارش بسیار مهم است؛ زیرا بدن شما به مواد مغذی حاصل از مواد غذایی و نوشیدنی نیاز دارد تا به درستی کار کند و سالم بماند. پروتئین‌ها، چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها، ویتامین‌ها، مواد معدنی و آب، مواد مغذی هستند. دستگاه گوارش شما مواد مغذی را به بخش‌های کوچکتر تقسیم می‌کند تا بدن شما آنها را برای تولید انرژی و رشد و ترمیم سلول‌ها، جذب و استفاده کند.
- پروتئین‌ها به اسیدهای آمینه تجزیه می‌شوند
- چربی ها به اسیدهای چرب و گلیسرول شکسته می شوند
- کربوهیدرات‌ها به قندهای ساده تجزیه می‌شوند
دستگاه گوارش من چگونه کار می‌کند؟
هر بخش از دستگاه گوارش شما به انتقال غذا و مایعات از طریق دستگاه گوارش شما، تجزیه مواد غذایی و مایعات به قسمت‌های کوچکتر یا هر دو مورد، کمک می‌کند. هنگامی که غذا به قدر کافی به قطعات کوچک خرد شود، بدن شما می‌تواند مواد غذایی حاصل از آن را جذب و به محلی که به آن نیاز است منتقل کند. روده بزرگ شما جذب کننده آب و دفع کننده مواد زائد حاصل از فرایند هضم است. اعصاب و هورمون‌ها نیز به کنترل فرایند هضم کمک می‌کنند.
غذا چگونه از طریق دستگاه گوارش من حرکت کرده و منتقل میشود؟
مواد غذایی با فرایندی به نام پریستالسیس در دستگاه گوارش شما حرکت می‌کنند. اندامهای توخالی دستگاه گوارش شما، حاوی لایه‌ای از ماهیچه هستند که دیواره‌های این اندام‌ها را قادر به حرکت می‌کند. این حرکت، غذا و مایعات را در دستگاه گوارش شما به جلو می‌راند و محتویات موجود در هر اندام را مخلوط می‌کند. ماهیچه پشت منقبض شده و غذا را به سمت جلو می‌راند؛ درحالیکه ماهیچه مقابل، منبسط میشود تا به غذا اجازه حرکت و عبور بدهد. فرآیند گوارش از زمانی که شما غذا را در دهان خود قرار می‌دهید، آغاز میشود.
دهان
هنگامی که شروع به خوردن می‌کنید، حرکت غذا در دستگاه گوارش شما آغاز میشود. در هنگام بلع، زبان شما غذا را به سمت گلو می‌راند. بافت کوچکی به نام اپی گلوت وجود دارد که برای جلوگیری از ورود غذا به مجرای تنفسی، ورودی نای را می‌پوشاند و غذا را به داخل مری منتقل می‌کند .
مری
هنگامی که شروع به بلعیدن غذا می‌کنید، ادامه فرآیند، کاملا اتوماتیک است. مغز شما سیگنال‌هایی را از عضلات مری دریافت می‌کند و دستور آغاز شدن حرکات گوارشی را می‌دهد.
اسفنکتر مری تحتانی
هنگامی که غذا به انتهای مری شما می‌رسد، یک عضله حلقوی به نام اسفنکتر تحتانی مری، منبسط شده و اجازه می‌دهد غذا از آن عبور کرده و وارد معده شود. این اسفنکتر معمولاً بسته نگه داشته میشود تا از بازگشت مجدد محتویات معده به مری جلوگیری کند.
معده
پس از ورود غذا به معده، ماهیچه‌های معده غذا و مایعات را با مایع گوارشی مخلوط می‌کنند. معده به آرامی محتویات خود که کیموس نامیده میشود را به درون روده کوچک می‌ریزد.
روده کوچک
عضلات روده کوچک، مواد غذایی را با آنزیم‌های گوارشی تولید شده از لوزالمعده، کبد و روده مخلوط می‌کنند و برای ادامه فرآیند هضم، این مخلوط را به جلو می‌رانند. دیواره روده کوچک، آب و مواد مغذی هضم شده را به درون جریان خون شما جذب می‌کند. با ادامه حرکات گوارشی، مواد زائد حاصل از فرایند هضم به داخل روده بزرگ منتقل می‌شوند.
روده بزرگ
مواد زائد حاصل از فرایند هضم، شامل بخش‌های غیر قابل هضم مواد غذایی و مایعات و سلول‌های کهنه دیواره دستگاه گوارش شما هستند. روده بزرگ آب را جذب کرده و مواد زائد را به مدفوع جامد تبدیل می‌کند. حرکات روده، به حرکت مدفوع به سمت مقعد کمک می‌کنند.
مقعد
بخش پایینی روده بزرگ شما که مقعد نامیده میشود، مدفوع را در خود نگه می‌دارد تا فشرده شود و سپس با حرکات روده و شکم آن را از مقعد خارج می‌کند.
دستگاه گوارش من چگونه غذا را به قطعات بسیار کوچک تجزیه می‌کند تا بدن من بتواند از آن استفاده کند؟
همانطور که غذا از دستگاه گوارش شما عبور می‌کند، اندامهای گوارشی شما با استفاده از موارد زیر، غذا را به بخش‌های بسیار کوچک تقسیم می‌کنند:
- حرکت؛ مانند جویدن، فشار دادن و مخلوط کردن
- مایعات گوارشی؛ مانند اسید معده صفرا و آنزیم‌های دهان
فرایند هضم، با جویدن غذا در دهان شما آغاز میشود. غدد بزاقی شما، بزاق که یک ماده گوارشی است را تولید می‌کنند که این ماده، مواد غذایی را مرطوب می‌کند؛ بنابراین غذا به راحتی از طریق مری شما به معده منتقل میشود. بزاق همچنین آنزیم‌هایی دارد که شروع به تجزیه نشاسته غذا می‌کنند.
مری
پس از بلعیدن غذا، حرکات گوارشی مری، غذا را به پایین مری و به درون معده حرکت می‌دهند.
معده
غدد موجود در معده شما، اسید معده و آنزیم‌هایی را تولید می‌کنند که تجزیه کننده مواد غذایی هستند. ماهیچه‌های معده شما، مواد غذایی را با این مایعات گوارشی مخلوط می‌کنند.
لوزالمعده
لوزالمعده شما تولید کننده یک مایع گوارشی است که دارای آنزیم‌هایی می‌باشد که کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین‌ها را تجزیه می‌کنند. لوزالمعده، از طریق لوله‌های کوچکی که مجاری نامیده می‌شوند، ماده گوارشی را به روده کوچک می‌ریزد.
کبد
کبد ماده گوارشی به نام صفرا تولید می‌کند که به هضم چربی‌ها و برخی از ویتامین‌ها کمک می‌کند. مجاری صفراوی، صفرا را برای ذخیره به کبد و برای استفاده به روده کوچک منتقل می‌کنند.
کیسه صفرا
کیسه صفرا بین وعده‌های غذایی، صفرای شما را ذخیره می‌کند. هنگامی که شما غذا می‌خورید، کیسه صفرا از طریق مجرای صفراوی، ماده صفرا را به درون روده کوچک منتقل می‌کند.
روده کوچک
روده کوچک شما نیز مایع گوارشی ایجاد می‌کند که برای تکمیل تجزیه پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها، با صفرا و ماده ترشحی لوزالمعده ترکیب میشود. باکتری‌های درون روده کوچک شما برخی از آنزیم‌های مورد نیاز برای هضم کربوهیدرات‌ها را تولید می‌کنند. روده کوچک شما، برای کمک به تجزیه غذا، آب را از رگ‌های خونی شما به درون دستگاه گوارش منتقل می‌کند. روده کوچک شما همچنین آب موجود در ماده در حال هضم را همراه با سایر مواد مغذی، مجددا جذب می‌کند.
روده بزرگ
بخش اعظم آب موجود در ماده در حال هضم، در روده بزرگ شما جذب شده و به جریان خون منتقل میشود. باکتری‌های موجود در روده بزرگ شما به تجزیه مواد مغذی باقی مانده و تولید ویتامین k کمک می‌کنند. مواد زائد حاصل از فرایند هضم، از جمله بخش‌هایی از غذا که همچنان اندازه آنها برای جذب بسیار بزرگ است، تبدیل به مدفوع می‌شوند.
برای غذای هضم شده چه اتفاقی می‌افتد؟
روده کوچک، بیشتر مواد مغذی موجود در غذای شما را جذب می‌کند و سیستم گردش خون شما، آنها را برای ذخیره شدن یا استفاده، به قسمت‌های دیگر بدن منتقل می‌کند. سلول‌های خاصی به جذب مواد مغذی از دستگاه گوارش و وارد کردن آنها به جریان خون شما کمک می‌کنند. خون شما قندهای ساده، اسیدهای آمینه، گلیسرول و برخی از ویتامین‌ها و نمک‌ها را به کبد منتقل می‌کند. کبد شما این مواد مغذی را ذخیره، پردازش و در صورت لزوم به سایر بخش‌های بدن که به آن نیاز دارند، منتقل می‌کند.
سیستم لنفاوی، شبکه‌ای از عروق است که گلبول‌های سفید خون و مایعی که لنف نامیده میشود را برای مبارزه با عفونت‌ها، در سراسر بدن شما حمل و منتقل می‌کند. سیستم لنفاوی، اسیدهای چرب و ویتامین‌ها را جذب می‌کند. بدن شما از قندها، اسیدهای آمینه و اسیدهای چرب و گلیسرول برای رفع نیاز شما به انرژی، رشد و ترمیم سلولی استفاده می‌کند.
بدن من چگونه فرایند گوارش را کنترل می‌کند؟
هورمون‌ها و اعصاب شما برای کمک به کنترل فرآیند گوارش، با هم کار می‌کنند. سیگنال‌ها در دستگاه گوارش شما، و بین دستگاه گوارش و مغز رد و بدل می‌شوند.
هورمون‌ها
سلولهایی که سطح داخلی معده و روده کوچک شما را می‌پوشانند، هورمون‌هایی از خود ترشح می‌کنند که نحوه عملکرد دستگاه گوارش شما را کنترل می‌کند. این هورمون‌ها به بدن شما دستور می‌دهند که چه زمانی مایعات گوارشی را تولید کند و سیگنال‌های گرسنگی و سیری را به مغز ارسال می‌کنند. همچنین لوزالمعده شما هورمون‌هایی تولید می‌کند که برای گوارش مهم هستند.
اعصاب
شما اعصابی دارید که سیستم عصبی مرکزی شما، یعنی مغز و ریسمان نخاعی را به دستگاه گوارش شما متصل می‌کنند و از این طریق برخی از عملکردهای گوارشی را کنترل می‌نمایند. به عنوان مثال، هنگامی که غذایی را می‌بینید یا بوی غذا را استشمام می‌کنید، مغز شما سیگنالی ارسال می‌کند که باعث ترشح بزاق از غدد بزاقی میشود تا شما را برای خوردن آماده کند.
شما همچنین دارای یک سیستم عصبی روده‌ای (ENS) در اعصاب دیواره دستگاه گوارش خود هستید، هنگامی که غذا به دیواره‌های دستگاه گوارش شما می‌چسبد، اعصاب ENS شما مواد مختلفی را آزاد می‌کنند که باعث افزایش سرعت یا کاهش حرکات غذا یا تولید مایعات گوارشی میشود. این اعصاب، برای حرکت غذا در روده شما، سیگنال‌هایی را برای کنترل عملکرد عضلات روده شما- انقباض و انبساط آنها- ارسال می‌کنند.
