واریس‌ها رگ‌هایی هستند که بزرگ یا متورم هستند. مری لوله‌ای است که گلو را به معده وصل می‌کند. هنگامی که رگ‌های روی آستر مری بزرگ می‌شوند، به آنها واریس مری گفته می‌شود.
چه عواملی باعث ایجاد واریس مری می‌شوند؟
کبد ارگانی است که سموم را از خون پاک می‌کند. رگ پورتال خون را به کبد منتقل می‌کند. واریس مری معمولاً در افرادی که به بیماریهای کبد مبتلا هستند رخ می‌دهد. در افرادی که بیماری کبد دارند، جریان خون از طریق کبد کند می‌شود. وقتی این اتفاق بیفتد، فشار رگ پورتال بالا می‌رود.
فشار خون بالا در رگ پورتال (فشار خون بالای پورتال) خون را به رگ‌های خونی اطراف، از جمله عروق داخل مری با فشار وارد می‌کند. این رگ‌های خونی دارای دیواره‌های نازک و نزدیک به سطح بدن هستند. خون اضافی باعث گسترش و تورم آنها می‌شود. واریس همچنین می‌تواند در رگ‌های خونی کوچک در قسمت بالای معده ایجاد شود.
اگر فشار ناشی از خون اضافی بیش از حد زیاد شود، واریس می‌تواند باز شده و سبب خونریزی شود. خونریزی یک وضعیت اورژانسی است که نیاز به درمان فوری دارد. خونریزی کنترل نشده به سرعت می‌تواند منجر به شوک و مرگ شود.
ترومبوز (لخته شدن خون) در ورید پورتال یا ورید طحال، که به ورید پورتال متصل می‌شود، می‌تواند باعث ایجاد واریس مری شود.
چه شرایط کبدی می‌تواند منجر به واریس مری شود؟
هر نوع بیماری جدی کبدی می‌تواند به واریس مری منجر شود. سیروز شایع‌ترین نوع بیماری کبدی است. بیش از 90٪ این بیماران برخی از مواقع در طول زندگی خود دچار واریس مری می‌شوند و حدود 30٪ از آنها خونریزی می‌کنند.
در بیمارانی که به سیروز مبتلا هستند، بخش‌های بزرگی از بافت اسکار در کبد ایجاد می‌شود و باعث کند شدن جریان خون می‌شود. سیروز می‌تواند در اثر بیماریهای کبدی الکلی، بیماری کبد چرب ، هپاتیت ویروسی یا سایر بیماریهای کبد ایجاد شود.
چه کسی در معرض خطر واریس‌های مری است که باز شده و خونریزی می‌کنند؟
هرکسی که واریس مری داشته باشد دچار خونریزی نخواهد شد. عواملی که خطر خونریزی را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- فشار خون بالا در پورتال: هرچه فشار پورتال بیشتر باشد، خطر خونریزی بیشتر می‌شود.
- واریس‌های بزرگ: خطر خونریزی با اندازه واریس افزایش می‌یابد.
- بیماری شدید کبدی: سیروز پیشرفته یا نارسایی کبدی این خطر را افزایش می‌دهد.
- مصرف مداوم الکل: با ادامه نوشیدن الکل در بیماران مبتلا به واریس، خطر خونریزی افزایش می‌یابد.
علائم واریس مری چیست؟
اکثر مردم تا زمانی که واریس شروع به خونریزی کند، نمی‌دانند که واریس مری دارند. هنگامی که خونریزی ناگهانی و شدید باشد، فرد مقدار زیادی خون استفراغ می‌کند. هنگامی که خونریزی شدیدتر باشد، ممکن است فرد خون را ببلعد که می‌تواند باعث تغییر رنگ مدفوع به سیاه و قیری شود. در صورت کنترل نشدن خونریزی، فرد ممکن است علائم شوک را از جمله کم رنگ شدن پوست، ایجاد لکه، تنفس نامنظم و از دست دادن سطح هوشیاری تجربه کند.
چگونه انواع واریس مری کشف می‌شود؟
به دلیل عواقب جدی خونریزی و به دلیل اینکه درمان می‌تواند این خطر را کاهش دهد، متخصصان توصیه می‌کنند همه افراد مبتلا به سیروز تحت آزمایش قرار بگیرند تا مشخص شود آیا واریس مری دارند یا خیر.
آندوسکوپی فوقانی
متداول‌ترین روش تشخیص واریس با روشی شناخته شده به عنوان آندوسکوپی فوقانی انجام می‌شود. در طی این روش فرد دراز می‌کشد و پزشک معالج یک لوله نازک و روشن و انعطاف پذیر را با یک دوربین از طریق دهان فرد وارد می‌کند تا لایه روی مری و معده را مشاهده کند. این روش به صورت یک موضوع جداگانه به تفصیل شرح داده شده است.
در صورت عدم وجود واریس، متخصصان معمولاً آندوسکوپی فوقانی را هر دو یا سه سال تکرار می‌کنند. در صورت تشخیص واریس، معمولاً آندوسکوپی هر یک تا دو سال تکرار می‌شود تا بر روی بزرگ شدن واریس نظارت کند. اگر دارویی برای کاهش خطر خونریزی داده شود (به “بلاکرهای بتا” در زیر مراجعه کنید)، آندوسکوپی معمولاً نیازی به تکرار ندارد. زمان آندوسکوپی مجدد به ظاهر واریس، علت بیماری کبد و سلامت کلی فرد بستگی دارد.
آندوسکوپی کپسول
به میزان کمتری برای آندوسکوپی فوقانی استفاده می‌شود و شامل بلع یک کپسول است که حاوی یک دوربین ریز است. بیمار کپسول را در حالی که در سمت راست دراز کشیده است قورت می‌دهد و بعد از آن هر 30 ثانیه یک نوبت آب می‌نوشد. کپسول عکس‌هایی از پوشش مری و معده را به دستگاه ضبط که در خارج از بدن پوشیده شده است، منتقل می‌کند. سپس یک پزشک برای بررسی اینکه آیا ناهنجاری وجود دارد، عکس‌ها را بررسی می‌کند. آندوسکوپی کپسول از آندوسکوپی سنتی گرانتر است و در کلیه مراکز در دسترس نیست.
روش‌های پیشگیری از خونریزی از واریس‌های مری
در صورت تشخیص واریس مری، معمولاً یک یا چند روش درمانی برای کاهش خطر خونریزی توصیه می‌شود. خطرات و فواید درمان نیز باید در هر بیمار در نظر گرفته شود. به عنوان مثال، مسدود کننده‌های بتا ممکن است در بیمارانی که آسیت دارند مایعات بدن را کاهش دهد (مایعات موجود در شکم به درمان استاندارد پاسخ نمی‌دهند). مسدود کننده‌های بتا همچنین ممکن است درمان آسیت‌ها را سخت‌تر کنند.
اجتناب از الکل
یکی از مهمترین راه‌های کاهش خطر خونریزی پس از واریس، متوقف کردن نوشیدن الکل است. الکل می‌تواند سیروز را بدتر کند، خطر خونریزی و خطر مرگ را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. متوقف کردن نوشیدن الکل بسیار دشوار است، به خصوص برای افرادی که سالهاست مشروبات الکلی زیادی مصرف می‌کنند. در مورد برنامه‌های درمانی و پشتیبانی از ترک الکل با یک ارائه دهنده خدمات بهداشتی صحبت کنید. باکلوفن دارویی است که نشان داده است ولع مصرف الکل را در بیماران مبتلا به سیروز کاهش می‌دهد. بیمارانی که قادر به متوقف کردن نوشیدن هستند می‌توانند در علائم مرتبط با سیروز بهبود چشمگیری داشته باشند.
کاهش وزن
بسیاری از مبتلایان به سیروز به دلیل چاقی به بیماری کبد چرب مبتلا هستند. چاقی ممکن است تنها علت آسیب کبدی باشد یا ممکن است یک عامل مؤثر باشد. کاهش وزن می‌تواند چربی را از کبد برداشته و باعث آسیب بیشتر شود. روش‌های درمانی برای کاهش وزن به طور جداگانه مورد بحث قرار می‌گیرند.
مسدود کننده‌های بتا
مسدود کننده‌های بتا، که به طور سنتی برای درمان فشار خون بالا مورد استفاده قرار می‌گیرند، رایج ترین دارو برای جلوگیری از خونریزی واریس‌ها هستند. مسدود کننده‌های بتا فشار داخل واریس را کاهش می‌دهند، که می‌تواند خطر خونریزی را 45 تا 50 درصد کاهش دهد. اشکال مختلفی از مسدود کننده‌های بتا وجود دارند. دو نوع متداول مسدود كننده بتا برای جلوگیری از خونریزی پروپرانولول (ایندورال) و نادولول (كورگارد) هستند. دوز دارو معمولاً براساس فشار خون و ضربان قلب فرد تنظیم می‌شود. مهم است که هر روز دارو را دقیقاً مطابق دستورالعمل مصرف کنید. اگر فشار خون خیلی کم شود، مانند فشار سیستولیک (تعداد بالا) که به کمتر از 100 کاهش می‌یابد، ممکن است این دارو متوقف شود. قرائت فشار خون که در خانه خوانده می‌شود، برای پزشکان مفیدتر از فشار خون واحدی است که در مطب ثبت می‌شود. بیماران می‌توانند از پزشک خود درخواست کنند تا کاف فشار خون برای آنها تجویز کند.
مسدود کننده بتا
مسدود کننده‌های بتا روشی برای بستن باندهای واریسال هستند که در طی آندوسکوپی انجام می‌شود. پزشک نوارهای لاستیکی کوچکی را در اطراف واریس قرار می‌دهد تا از خونریزی آنها جلوگیری شود. آندوسکوپی معمولاً تقریباً هر دو هفته پس از قرار دادن باندها تکرار می‌شود تا مشخص شود که آیا باند اضافی لازم است یا خیر. داروهایی برای کاهش اسید معده، که به عنوان مهارکننده‌های پمپ پروتون شناخته می‌شوند (به عنوان مثال، امپرازول، لانسوپرازول، پنتوپرازول، استروژن، دککسلانسوپرازول) دو بار در روز بعد از باند کردن مصرف می‌شود تا به بهبودی فرسایش‌ها و زخم‌ها که در هنگام برداشتن باند ممکن است اتفاق بیفتد، کمک می‌کند.
بستن باند واریس معمولاً در افرادی انجام می‌شود که دچار خونریزی واریس شده‌اند. با این وجود می‌توان برای جلوگیری از خونریزی نیز این کار را انجام داد، به خصوص در افرادی که واریس آنها بزرگ شده است و یا ویژگی‌های دیگری دارند که خطر خونریزی را افزایش می‌دهد. همچنین ممکن است در افرادی انجام شود که نتوانند مسدود کننده‌های بتا را تحمل کنند.
